Mali kriz, genellikle finansal piyasalarda ciddi çalkantıların ve istikrarsızlığın yaşandığı, bankaların güven kaybettiği, varlık fiyatlarının sert düştüğü ve ekonominin genel olarak zorlu bir döneme girdiği bir durumu ifade eder. Mali krizler, ekonomik sistemin kırılganlıklarının ve dengesizliklerinin sonucu olarak ortaya çıkar. Bu tür krizler, ülke içinde ve uluslararası finansal sisteminde etkiler yaratabilir.
Mali krizlerin nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
- Finansal İstikrarsızlık: Bankaların veya finansal kurumların güven kaybetmesi, mevduat sahiplerinin panikle paralarını çekmesine ve likidite sıkıntısına yol açabilir.
- Varlık Fiyatlarının Dalgalanması: Hisse senetleri, tahviller veya emtia gibi varlık fiyatlarının hızla düşmesi veya yükselmesi, piyasalarda belirsizlik ve spekülasyon yaratarak krize neden olabilir.
- Borç Sorunları: Bireylerin, işletmelerin veya devletlerin aşırı borçlanması, geri ödeme güçlükleri ve iflas riski yaratabilir.
- Döviz Kuru Dalgalanmaları: Sert döviz kuru dalgalanmaları, ihracat ve ithalat dengesizliklerine yol açarak ekonomik istikrarı sarsabilir.
- Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Düşüşü: Ekonomik durgunluk veya resesyon durumlarında GSYİH düşer, işsizlik artar ve mali kriz riski artabilir.
- Kredi Sıkışıklığı: Kredi verenlerin borçlulara güvenmediği durumlar, ekonomide likidite sıkıntısına ve işletmelerin finansman sorunlarına yol açabilir.
Mali krizlerin etkileri oldukça geniş kapsamlı olabilir:
- İşsizlik Artışı: Ekonomik durgunluk ve işletmelerin iflasları, işsizliği artırabilir.
- Varlık Değerlerinin Azalması: Ev fiyatları, hisse senetleri ve diğer varlık fiyatları düşebilir.
- Tüketici Harcamalarındaki Azalma: Gelir kayıpları ve belirsizlik nedeniyle tüketici harcamaları azalabilir.
- Kredi Daralması: Bankalar ve finansal kurumlar kredi verme konusunda temkinli davranabilir.
- Mevduat Kaçışı: Bankalardan büyük mevduat çekimleri yaşanabilir.
- Büyüme Kaybı: Ekonomik aktivitede düşüş yaşanarak büyüme durabilir.
Mali krizlerin etkilerini hafifletmek ve gelecekteki krizleri önlemek için ekonomi yönetimi, regülasyonlar, denetimler ve ekonomik politikalar (para politikası, maliye politikası vb.) kullanılır. Ayrıca, finansal istikrarı sağlamak ve sistemin kırılganlıklarını azaltmak amacıyla yapısal reformlar da önemlidir.