Ekonomi
Myrdal Etkisi (Myrdal’s Cumulative Causation)
Myrdal Etkisi, İsveçli iktisatçı Gunnar Myrdal tarafından geliştirilen bir kavramdır. Bu kavram, bölgesel ve ekonomik gelişme konularında kullanılan bir teoridir. Myrdal, kalkınma süreçlerinin kendini güçlendiren bir döngüye girebileceğini öne sürer. Bu süreçte, bazı faktörler başlangıçta küçük bir etki yaratsa da, bu etki zamanla büyüyerek kendini güçlendirir. Özetle, Myrdal Etkisi, bir ekonomik bölgedeki veya sektördeki başlangıçta […]
Fisher Eşitliği (Fisher Equation)
Fisher Eşitliği (Fisher Equation), ekonomist Irving Fisher tarafından geliştirilmiş ve para politikalarının enflasyon ve reel faiz oranları arasındaki ilişkiyi açıklayan bir denklemdir. Bu denklem, para politikalarının ekonomik koşulları nasıl etkileyebileceğini anlamada önemli bir rol oynar. Fisher Eşitliği, aşağıdaki şekilde ifade edilir: (1+r)=(1+i)⋅(1+π) Burada: r, reel faiz oranını temsil eder. i, nominal faiz oranını temsil eder. […]
Pigou Vergisi (Pigovian Tax)
Pigou Vergisi (Pigovian Tax), adını İngiliz iktisatçı Arthur Cecil Pigou‘dan alan, dışsallıkları düzeltmek amacıyla uygulanan bir vergi türüdür. Özellikle negatif dışsallıkların (topluma maliyeti olan eylemler) azaltılmasına yöneliktir. Negatif dışsallıklar, bireysel veya kurumsal bir faaliyetin toplumun geri kalanına maliyet yüklediği durumlardır, ancak bu maliyet, faaliyeti gerçekleştiren tarafından karşılanmaz. Örneğin, bir fabrika hava kirliliğine neden oluyorsa, bu […]
Tobin Vergisi (Tobin Tax)
Tobin Vergisi, finansal işlemler üzerinden alınan küçük bir vergiyi ifade eder ve adını, bu vergi fikrini ortaya atan Nobel ödüllü Amerikalı iktisatçı James Tobin’den alır. Tobin, 1970’lerin başında, uluslararası döviz piyasalarındaki spekülatif işlemleri azaltmak amacıyla bu tür bir vergiyi önermiştir. Tobin’in ana argümanı, kısa vadeli döviz spekülasyonunun uluslararası finansal piyasaları istikrarsızlaştırabileceği ve bu istikrarsızlığın ekonomilere […]
Ricardian Denkliği (Ricardian Equivalence)
Ricardian Denkliği (veya Ricardian Eşdeğerliği), kamu bütçe politikaları ve ekonomik davranışlar üzerine bir teoridir. Adını 19. yüzyıl İngiliz iktisatçı David Ricardo’dan alır. Ancak bu kavram modern anlamda Robert Barro tarafından 1970’lerde daha ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Ricardian Denkliği, temel olarak şu argümanı ileri sürer: Hükümetin borçlanarak harcaması ve vergi kesintileriyle bireylerin eline daha fazla gelir […]
Lucas Paradoksu (Lucas Paradox)
Lucas Paradoksu, Nobel ödüllü ekonomist Robert Lucas tarafından 1990’da tanımlanan bir makroekonomik paradokstur. Bu paradoks, sermayenin uluslararası olarak neden beklenen şekillerde hareket etmediğini sorgular. Özellikle, basit ekonomik teorilere göre, sermayenin yüksek getiri oranlarına sahip yerlere akması beklenir. Gelişmekte olan ülkelerde sermayenin az olması ve bu nedenle marjinal ürününün (ve dolayısıyla getirinin) yüksek olması gerekir. Bu […]
Solow Büyüme Modeli (Solow Growth Model)
Solow Büyüme Modeli, ekonomik büyümeyi inceleyen bir makroekonomik modeldir ve Nobel ödüllü iktisatçı Robert Solow tarafından 1950’lerde geliştirilmiştir. Model, nasıl ve neden ekonomilerin zamanla büyüdüğüne dair bir çerçeve sunar. Özellikle, bir ekonominin nasıl uzun vadeli dengede büyüme oranına ulaştığını gösterir. Modelin temel bileşenleri şunlardır: Birikim: Ekonomide yatırım yapılarak birikim sağlanır. Bu, hem fiziksel sermayenin (örn. […]
Akerlof’un Limon Piyasası (Akerlof’s Market for Lemons)
Akerlof’un “Limon Piyasası” kavramı, asimetrik bilgi sorunlarına dayanarak piyasaların nasıl bozulabileceğini anlatan ünlü bir ekonomi teorisidir. George Akerlof, bu konsepti 1970’te “The Market for ‘Lemons’: Quality Uncertainty and the Market Mechanism” başlıklı makalesinde tanımlamıştır ve bu çalışma Akerlof’a 2001 yılında Nobel İktisat Ödülü’nü kazandırmıştır. Konseptin temelini şu şekilde özetleyebiliriz: Asimetrik Bilgi: Bazı piyasalarda satıcılar, alıcılardan […]
Coase Teoremi (Coase Theorem)
Coase Teoremi, Ronald Coase tarafından 1960 yılında “The Problem of Social Cost” başlıklı makalesinde tanımlanan bir ekonomi teoremidir. Bu teoremin temel argümanı, mülkiyet haklarının açıkça tanımlandığı ve işlem maliyetlerinin sıfır olduğu bir dünyada, taraflar arasında özgürce yapılan pazarlık sonucunda kaynakların etkin bir şekilde dağıtılacağıdır, bu da sosyal maliyetleri minimize eder. Coase Teoremi, özellikle dışsallıkların (bir […]
Baumol Maliyet Hastalığı (Baumol’s Cost Disease)
Baumol Maliyet Hastalığı (Baumol’s Cost Disease), üretkenlikteki artışların bazı sektörlerde daha yavaş olduğu, ancak bu sektörlerdeki maaşların diğer daha üretken sektörlerle rekabet edebilmek için yükselmeye devam ettiği bir ekonomik fenomendir. Bu fenomen, ekonomist William J. Baumol ve William G. Bowen tarafından 1960’larda tanımlanmıştır. Baumol’un Maliyet Hastalığı özellikle hizmet sektörlerinde gözlemlenir. Bu sektörlerde, teknolojik ilerlemeler üretkenliği […]